Όσο η ανθρωπότητα προοδεύει στους τομείς των επιστημών και της τεχνολογικής εξέλιξης, άλλο τόσο ζημιώνεται η φύση και ο πλανήτης. Πλέον, τα ζώα που φέρουν τον τίτλο “είδος υπό εξαφάνιση” αυξάνονται με εκθετικό βαθμό, δυστυχώς χωρίς να λαμβάνουν την προσοχή και προστασία που θα έπρεπε.
Καταστροφές του οικοσυστήματος, λαθροθηρία, αλλά και φυσικές καταστροφές είναι μερικά μόνο από τα αίτια που οδήγησαν αρκετά ζώα στην εξαφάνιση και δυστυχώς απειλούν πολλά ακόμη. Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:
Ρινόκερος
Οι ρινόκεροι στα προϊστορικά χρόνια ζούσαν ακόμα και στην Ευρώπη, κάτι που απεικονίζεται σε σωζόμενες τοιχογραφίες σπηλαίων. Σήμερα, όμως, πολύ λίγοι ρινόκεροι επιβιώνουν έξω από εθνικά πάρκα και καταφύγια στην Αφρική και την Ασία.
Υπάρχουν πέντε είδη ρινόκερου στην Αφρική και στην Ασία. Κάποια από αυτά βρίσκονται ήδη στο χείλος της εξαφάνισης, όπως ο ασιατικός ρινόκερος της Ιάβας που παλεύει για την επιβίωση του, καθώς έχουν απομείνει μόνο 50 άτομα.
Η μεγαλύτερη απειλή σήμερα για τον ρινόκερο προέρχεται από το παράνομο εμπόριο και την τεράστια ζήτηση από χώρες όπως το Βιετνάμ για το κέρατό του. Η τιμή στη μαύρη αγορά φτάνει τα 65.000 δολάρια το κιλό, είναι υψηλότερη δηλαδή από την τιμή του χρυσού. Η ζήτηση αυτή τροφοδοτείται από προλήψεις που θέλουν το κέρατο να είναι αποτελεσματικό γιατρικό ακόμα και για τον καρκίνο… Αγνοούν βέβαια ότι αποτελείται από κερατίνη, την ίδια δηλαδή ουσία που είναι φτιαγμένα τα μαλλιά και τα νύχια του ανθρώπου.
Πάντα
Μόλις 1.864 Γιγάντια πάντα (Ailuropoda melanoleuca) απομένουν ελεύθερα στη φύση σήμερα. Ο πληθυσμός τους είναι πολύ μικρός, όμως το θετικό είναι ότι δείχνει ανοδική πορεία: σήμερα υπάρχουν 40% περισσότερα Γιγάντια πάντα από όσα στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν το WWF ξεκίνησε το πρόγραμμα προστασίας του στην Κίνα.
Τα Γιγάντια πάντα μεταναστεύουν συχνά, ακολουθώντας τα μπαμπού. Κάθε 10 με 100 χρόνια, ανάλογα το είδος του, το δάσος μπαμπού μαραίνεται. Τότε, τα Γιγάντια πάντα αναγκάζονται να μετακινηθούν μες στο δάσος προς αναζήτηση φρέσκου μπαμπού. Όσο τα δάση παρέμεναν εκτεταμένα, τα πάντα είχαν τη δυνατότητα να πραγματοποιούν τη μετανάστευση αυτή χωρίς πρόβλημα. Τα τελευταία χρόνια όμως, η διάνοιξη δρόμων και η αποψίλωση των δασών τους για ξυλεία ή για καλλιέργειες, σημαίνει πως η δυνατότητα τους για προσαρμογή έχει περιοριστεί. Άρα, παρόλο που δεν έχουν πολλούς φυσικούς εχθρούς, τα Γιγάντια πάντα απειλούνται με εξαφάνιση λόγω της εξαφάνισης του βιότοπού τους.
Χελώνα καρέτα–καρέτα
Το πρώτο ταξίδι μιας Caretta caretta από την αμμουδιά όπου σκάει το αυγό της μέχρι την ακροθαλασσιά είναι και το σημαντικότερο της ζωής της. Στηρίζεται στο ένστικτο και το DNA της για να βρει τον προσανατολισμό της. Μόνο αν τα καταφέρει την πρώτη φορά θα ξαναγυρίσει μετά από μερικές δεκαετίες στην ίδια παραλία για να γεννήσει τα μικρά της και να διαιωνίσει το είδος της.
Η πορεία τους στη ζωή ξεκινά με πολλούς εχθρούς όπως καβούρια, γλάρους, ψάρια, τρωκτικά αλλά και κινδύνους όπως οι ανθρώπινες δραστηριότητες στις παραλίες και στη θάλασσα. Μόνο 1 στα 1000 χελωνάκια θα επιβιώσει για να ενηλικιωθεί!
Η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta είναι ένα κινδυνεύον είδος, σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (Αθήνα, 2010). Θα τη συναντήσουμε να κολυμπάει σε όλα τα μήκη και πλάτη των ελληνικών θαλασσών, αλλά η ιδιαίτερη σημασία της χώρας μας έγκειται στο ότι φιλοξενούμε κάποιες από τις σημαντικότερες παραλίες για την αναπαραγωγή και φωλεοποίηση της καρέτα στη Μεσόγειο.
Οι κυριότερες απειλές που αντιμετωπίζει στην Ελλάδα είναι η οικολογική υποβάθμιση των οικοσυστημάτων που τη φιλοξενούν όπως: η οικιστική και τουριστική ανάπτυξη των παραλιών ωοτοκίας, ο τεχνητός φωτισμός που αποπροσανατολίζει τα μικρά, η διάβρωση των παραλιών και η κλιματική αλλαγή που απειλεί τα παραθαλάσσια οικοσυστήματά και τις παραλίες ωοτοκίας. Η παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία, οι τραυματισμοί από ταχύπλοα αλλά και η ηθελημένη θανάτωση από ορισμένους ψαράδες αποτελούν κάποιους επιπλέον ανθρωπογενείς κινδύνους.
Ιδιαίτερα σημαντική απειλή είναι και τα σκουπίδια στη θάλασσα. Ειδικότερα, οι πλαστικές σακούλες που υποβαθμίζουν το θαλάσσιο οικοσύστημα, μοιάζουν με τσούχτρες και μπορούν να ξεγελάσουν τις χελώνες, οι οποίες και τις τρώνε και ως συνέπεια προκαλείται ο θάνατος τους.
Τίγρη
Η τίγρη είναι το μεγαλύτερο αιλουροειδές και το τρίτο μεγαλύτερο σαρκοφάγο ζώο στη γη. Η γοητεία που ασκεί στον άνθρωπο την έχει κάνει αντικείμενο μύθων και παραδόσεων σε πολλούς λαούς.
Η τίγρη σήμερα απειλείται παγκοσμίως με εξαφάνιση. Το 97% του πληθυσμού της χάθηκε τα τελευταία 100 χρόνια. Μόνο 3.200 τίγρεις απομένουν ελεύθερες στη φύση, πολύ λιγότερες απ’ όσες ζουν αιχμάλωτες σε ζωολογικούς κήπους σε όλο τον κόσμο.
Τα πυκνά δάση που αποτελούν το ενδιαίτημα της τίγρης εξαφανίζονται με ταχείς ρυθμούς. Μεγάλες εταιρείες αγοράζουν εκτάσεις τροπικού δάσους και τις αποψιλώνουν για ξυλεία, ή για να τις μετατρέψουν σε φυτείες φοινικόδεντρων για παραγωγή φοινικέλαιου. Την ίδια στιγμή, η οικοδομική ανάπτυξη σε περιοχές όπου ζουν τίγρεις σημαίνει τη διάνοιξη δρόμων, που απομονώνουν τις τίγρεις όλο και περισσότερο. Σήμερα οι τίγρεις προσπαθούν να επιβιώσουν σε μικρές και απομονωμένες μεταξύ τους νησίδες πυκνής βλάστησης που καλύπτουν μόλις το 7% της ιστορικής περιοχής εξάπλωσης του είδους. Μόνο τα τελευταία δέκα χρόνια τα κατάλληλα ενδιαιτήματα για την τίγρη έχουν περιοριστεί κατά 45%.
Η μεγαλύτερη όμως άμεση απειλή σήμερα για τις τίγρεις είναι το παράνομο εμπόριο άγριων ζώων. Η τίγρη πωλείται για το δέρμα της, αλλά και για τα κομμάτια του σώματός της, που χρησιμοποιούνται στην παραδοσιακή ασιατική ιατρική για τις δήθεν μαγικές ιδιότητές τους. Παρόλο που η χρήση τους έχει αποκηρυχθεί επίσημα από τον Παγκόσμιο Σύλλογο Κινεζικής Ιατρικής, η παράνομη ζήτηση είναι τόσο μεγάλη που μια νεκρή τίγρη σήμερα φτάνει τα 70.000 δολάρια στις αγορές της Ασίας.
Ελέφαντας
O ελέφαντας είναι το μεγαλύτερο ζώο της στεριάς, με βάρος που μπορεί να φτάσει και τους οκτώ τόνους. Ζει στην Ασία και την Αφρική. Ο Ασιατικός ελέφαντας (Elephas maximus)είναι ζώο «κινδυνεύον». Απομονωμένοι πλέον πληθυσμοί συνεχίζουν να ζουν σε τροπικά και υποτροπικά δάση στη νοτιοανατολική Ασία από το Νεπάλ ως την Σιγκαπούρη καθώς και στη νότια Ινδία και τη Σρι Λάνκα. Ο Αφρικανικός ελέφαντας (Loxodonta africana) είναι μεγαλύτερος και έχει χαρακτηριστικά πολύ μεγάλα αυτιά. Συναντάται σε όλη την υποσαχάρια Αφρική, αλλά κυρίως σε δάση και σαβάνες στη λεκάνη του Κονγκό και την παραλιακή Ανατολική Αφρική. Θεωρείται είδος «τρωτό».
Υπολογίζεται ότι τη δεκαετία 1930-1940 υπήρχαν περίπου 3-5 εκατομμύρια ελέφαντες στην Αφρική, σήμερα όμως οι αριθμοί τους έχουν μειωθεί σε 470.000–690.000. Αντίστοιχα οι ασιατικοί ελέφαντες δεν ξεπερνούν τα 32.900 άτομα.
Τόσο στην Αφρική όσο και στην πυκνοκατοικημένη νοτιοανατολική Ασία, οι βιότοποι των ελεφάντων καταλαμβάνονται από καλλιέργειες και οικισμούς με αποτέλεσμα οι ελέφαντες να «στριμώχνονται» σε όλο και μικρότερες εκτάσεις χάνοντας παράλληλα και τη δυνατότητα πρόσβασης στις παραδοσιακές μεταναστευτικές τους οδούς. Ο ανταγωνισμός για το διαθέσιμο χώρο είναι σκληρός και για τους ελέφαντες αλλά και για τους ανθρώπους καθώς μέσα ή κοντά στους παραδοσιακούς βιότοπους των ελεφάντων ζει το 20% του συνολικού ανθρώπινου πληθυσμού. Η γειτνίαση δεν είναι αρμονική. Οι καλλιέργειες των χωρικών αποτελούν ένα δελεαστικό γεύμα για τους ελέφαντες που ωστόσο μπορούν να καταστρέψουν ολόκληρη τη σοδειά σε ένα πέρασμα καθώς καταναλώνουν έως και 450 κιλά τροφής τη μέρα, δημιουργώντας νέες συγκρούσεις και προβλήματα και για τις δυο πλευρές.
Η δεύτερη σημαντικότερη όμως απειλή είναι το παράνομο εμπόριο άγριων ζώων. Οι ελέφαντες κυνηγιούνται ανελέητα: ως και 30.000 ελέφαντες σφαγιάζονται κάθε χρόνο στην Αφρική για τους χαυλιόδοντές τους. Στη δεκαετία του 1980 χάνονταν περίπου 100.000 ελέφαντες το χρόνο με αποτέλεσμα το εμπόριο του ελεφαντόδοντου να κηρυχθεί παράνομο το 1989. Το πρόβλημα είχε μειωθεί, όμως πρόσφατα η αύξηση της ζήτησης από την Ασία και ιδιαίτερα την Κίνα, έχει οδηγήσει σε ένα νέο τεράστιο κύκλωμα λαθρεμπορίας. Πολλοί πιστεύουν ότι οι χαυλιόδοντες «ξαναφυτρώνουν» αλλά στην πραγματικότητα το ελεφαντόδοντο προέρχεται από νεκρούς ελέφαντες. Με βάση την Ταϊλάνδη, όπου το εμπόριο του εγχώριου ελεφαντόδοντου ήταν ως πρόσφατα νόμιμο, «ξεπλένονταν» το παράνομο ελεφαντόδοντο της Αφρικής και διοχετεύονταν στις χώρες της Ασίας.
Με πληροφορίες από τη WWF
